Plukke plommer, byggje dikt
		Det regnar på vegen til Hardanger. Vindusviskarane dansar frå side til side. Men midtvegs er det nokon som brått klipper over himmelen sine våte strengar. Og i Ulvik er det ein mjuk septemberdag. «Vidar Theisen tok feil når det gjaldt Ulvik i dag», flirer Olav H. Hauge der han står i tunet. Han og kona Bodil Cappelen tek imot oss og syner veg inn i det spissgavla, raude huset.
		av Frode Grytten
		Fosse: - Du har levd i språket. Det er uvanleg, kanskje skremmande for mange. Korleis blei det sånn? Hauge: - Å, det er umogeleg å seie. Det var no vers både i lesebøkene og i Norsk Barneblad som vi hadde heime. Eg likte det. Eg byrja å gjere noko liknande i tolvårsalderen, veit du. Fosse: - Du skriv om det i «Lauvhyttor og snøhus». Å byggje dikt, det er òg ein plass å bu i verda? Hauge: - Det var ingen lærarar på skulen som visste noko om korleis eit dikt var bygd - jambar, trokar, anapestar og slikt. Men eg fekk ei lærebok i vers frå morbror min, Edmund Hakestad, i Amerika. Fosse: - På engelsk? Hauge: - Ja, eg hadde lært litt engelsk. Boka var Hints on Writing Poetry av Clement Wood. Fosse: - Eg var dårleg på skulen, skreiv dårleg. Hadde dårlege karakterer. Byrja å skrive i same alder som deg. Eg kan hugse ein kveld eg sat heime på rommet og skreiv. Fann liksom fram til ei opning inne i meg. Sjølv om eg ikkje fekk det skikkeleg til, så var det ei trygg kjensle på ein måte.
		For hardingen Olav H. Hauge har det vore langt til folk for å snakke om bøker og vers. Men dei siste tiåra har folk komme til han. Jon Fosse er berre ein av mange litteratar som har vore på pilegrimsferd til fruktgarden i Ulvik. Og Jon er berre ein av dei som har sendt bøkene sine til Hauge. Med dedikasjon og takk. Hauge: - Eg fekk jo bøkene dine. Og dei har eg lese. Jau, det var interessant. Men det er så greitt med det, du er oppalen i ei heilt anna tid. Fosse: - Eg kan ikkje heilt hugse når eg las dikta dine fyrste gong. Men eg trur det er langt tilbake. Eg las i alle fall Dikt i umsetjing då eg flytta til Bergen. Du viste meg vegen til Trakl og Celan. Hauge: - No er jo du sjølv teoretikar. Eg lærte ikkje nokon ting, eg... Fosse: - Å, det minkar på tilliten til teorien. Den når ikkje langt. Hauge: - Ja, berre du arbeider med eit handverk, så får du ein viss innsikt. Og i litteraturen får du innsikt av å lese gode ting. Fosse: - Det ein kan lære når alt kjem til alt, det må ein finne fram til sjølv. Hauge: - Desse teoretikarane dei skriv mykje godt for kvarandre, veit eg. Fosse: - Ein kan lære allslags teori. Men eit godt dikt er likevel klokare enn teorien. Det heng meir saman.
		Oppe på diktarstova i andre etasje kviskrar poetane og prosaistane frå hyllene. Frå golv til tak står bøker. Dylan Thomas. Carl Sandburg. Dante. Robert Lowell. Mao Tse-Tung. Leo Tolstoi. T.S. Eliot. D.H. Lawrence. Vilhelm Eklund. Jack Kerouac. Bob Dylan. Robert Bly. Ulvikdiktaren har lese dei alle. Hauge: - Det gode diktet er ikkje oppkonstruert. Det byggjer på ei personleg oppleving. Fosse: - Ja, det er verken form eller innhald. Det er eitt eller anna... Eg veit ikkje... Det er eit slags lys som oppstår. Hauge: - Eg fylgjer lite med i det nye. Men ein svensk forfattar meinte at dei nye lyrikarane dyrka Celan-lina for sterkt. Og det kan det vere noko i. Dei nye er særs kryptiske, vanskelege for vanlege folk å skjøna. Fosse: - Ja... hmm. Jo... Hauge: - Det er visse ting ein ikkje kan seie med ord. Og dei unge lyrikarane arbeider bortanom ordet. Mange prøver å seie det som ikkje kan seiast. Fosse: - Men er det ikkje slik at den gode poesien kan slå igjennom til det som er bortanom ordet? Hauge: - Tonar, mystikk og religion ligg bortanom ordet.
		Hauge og Fosse tek avstikkarar og blindvegar i samtalen. Dei er rause med ros til diktarar dei set pris på. Hauge syner stolt fram samlinga si av Vilhelm Eklund-bøker. «Han er Sveriges beste mann!» ropar gartnaren med glød i røysta.  Fosse: - Men er det ikkje ein samanheng mellom poesi og mystikk? Hauge: - Jau, det meiner eg. Mange av poetane har vore mystikarar på same tid. Ikkje tvil i det. Fosse: - Ja, driv ein romanen eller diktet langt nok, så hamnar ein i ein slags mystikk. Anten ein vil eller ikkje. Hauge: - Forma er ikkje alltid så viktig. Det er råd å laga stor diktning med frie vers. Det er eigentleg det eldsta, veit du. Men kinesarane er strenge i formspråket. Og dei kinesiske dikta er blant dei beste. Om no eg skulle få velgje. Fosse: - Eg veit ikkje om det er nokon som veit kva det gode diktet eigentleg er. Hauge: - Gudskjelov! Fosse: - Ja, då hadde det forsvunne... Hauge: - Det som er poesi for ein, er ikkje poesi for ein annan. Fosse: - Poesien kan -og liggje i ting som hus, tre, jord. Hauge: - Og det kan vere kombinasjonen av ord som gjer poesien. Dei gamle visste det! Fosse: - Eit godt dikt kan samanliknast med å komme inn i eit gammalt hus med sjel i veggane.
		Katten luskar rundt, lepjar i seg ein skvett mjølk. Olav H. Hauge er glad i katten, varmar mjølka for han, meiner at han ikkje har godt av å drikke mjølk rett frå kjøleskåpet. Men denne dagen får katten konkurranse om å vere varast i garden. Dei to diktarane tassar rundt, set seg varsamt ned, mel stille med mjuke ord. Fosse: - Eg har lese den nye boka di. Ho er veldig fin. Veldig fin. Hauge: - Du veit, eg har plundra og plundra. Men Samlaget ville ha nokre nye dikt til 1982-boka Dikt i umsetjing som skulle ut på nytt. Så kom det så mange at det heldt til ei ny bok. Fosse: - Diktarane du har valt ut, kjenner du deg meir igjen i dei enn andre? Det er noko med Vestlandet og stemninga... Hauge: - Eg har likt dei på ein måte. Dikta som ein likar aller best, kan ein ikkje greie. Du ser at du ikkje greier å gje dei att. Då tek du dei du kan greie, veit du.
		Frå garden Hakestad er det god utsikt over bygda. Han ligg høgt og fritt over Ulvikfjorden der fiskarane søkte etter brisling i djupet i gode år. Her mellom hardingfjell på 61º breidd har diktaren gått, skotta opp på snøen, stjernene og månen. Fosse: - Eg har lært av deg at ein kan skrive om det enkle og nære. At det heilt enkle og kvardagslege har ein intensitet og eit lys. Det var stort å sjå korleis du i dikta brukte ein Hardanger-kultur som eg kjente til, som eg hadde vakse opp i. Stor poesi blei nær på ein måte. Hauge: - Det er naturleg at det ein skriv får farge av kva ein ser og høyrer rundt seg. Ein som bur i by ser og høyrer andre ting. Ein lever ikkje i ei abstrakt verd. Fosse: - Men er ikkje det å vere forfattar nettopp å leve i ei ab strakt verd? Hauge: - Du lever i eitt med naturen. Og naturen spelte hovudrolla i norsk litteratur tidlegare. Og han gjer det framleis i engelsk og dansk lyrikk. Sjølv om naturen der er langt mindre dramatisk enn hos oss. Eg saknar norsk bakgrunn i den norske diktninga i dag. Fosse: - Men naturen er voldsomt fæl... Død, alt er forgjengeleg... Hauge: - Men han er den naturlege omgjevnaden og atmosfæren til mennesket. Byane er svært unge samanlikna med naturen. Det er bønder, fiskarar og arbeidsfolk som har skapt språket. Fosse: - Så du er ikkje einig med Heidegger i at det er poetane som har skapt språket? Hauge: - Mykje av den beste diktninga har vore ferdig. Men litt har nok poetane gjort...
		Nede i fyrste etasje står Olav H. Hauge sine eigne bøker. Her er dikt frå Ulvik-bygda på engelsk, russisk, italiensk, spansk. Hauge er omsett til i alt 25 språk. Han syner oss ei italiensk diktsamling der det i vita-delen står at forfattaren er utdanna medisinar. «Det er meir enn eg veit om», smiler Olav H. Hauge. Fosse: - Kva forhold har du til romanen? Hauge: - Jau, før hadde ein grenselaust med tid. Då kunne ein slita seg gjennom ein roman. Dostojevskij og alle desse karane. Men når ein blir eldre har ein ikkje så mykje tid att. Ein tek ikkje fatt. Men romanen er spennande. Å, du og du! Fosse: - Eg føler meg meir heime i romanen. Som lesar likar eg betre dikt, men eg får betre til å skrive romanar. Men eg skriv vel romanane mine som lange dikt. Det er ei stemning som legg seg overalt. Hauge: - Eg har aldri komme på å skrive prosa. Eg har krota ned nokre brevlappar. Det er vel prosa det òg, veit eg. Fosse: - Romanen er ikkje berre språk. Det er ei eiga verd når ein skriv og les. Hauge: - Men essayet er ein stor ting! At ikkje essayet er med i innkjøpsordninga. John Ruskin til dømes er ein av dei største prosaistane som England nokon gong har hatt. Og han skreiv om målarar! Fosse: - Så du skil ikkje mellom faglitteraturen og skjønnlitteraturen? Hauge: - Ruskin, det var gut som hadde stil det! Han tulla litt i ungdomen, men han var litt av ein arkeolog, veit du.
		Postmodernisten og den gamle diktaren. Heiltidsforfattaren og gartnaren. Den unge ute av startblokkene no, skriv bøker i eit drepande tempo. Den gamle i oppløpet, med ein knapp og kresen produksjon bak seg. Og no er det smått med vers att i Parker-pennen.  Hauge: - Eg har hakka for mykje ugras og plukka for mange eple. Eg er ingen akademikar. Eg er ein røvar. Ein filister. Fosse: - Det er ikkje mengden som er avgjerande. Sjå på Claes Gill. Hauge: - Ja, det var gut som passa måten! Men det er ikkje sikkert at det hadde kome fleire dikt om eg hadde hatt meir tid til å skrive. Kan hende hadde det ikkje blitt noko i det heile... Vi bryt opp. Bodil Cappelen spør om vi ikkje vil ha med litt frukt. Vi går ut, plukkar plommer og prinseple frå tre som ber hausttungt. Så set vi oss i bilen. Olav H. Hauge vinkar då vi svingar ut av tunet og startar på vegen heim til Bergen.
		Denne artikkelen vart publisert for første gong i Bergens Tidende 28.09.1991. Den er gjengitt med løyve frå BT og Frode Grytten. Takk.
		Foto
		1. Jon Fosse og Olav H. Hauge, 1991 (Foto: Bergens Tidende). 2. Illustrasjonsfoto. 3. Frode Grytten. (Foto: Samlaget). 4. Den yngre Jon Fosse (Foto: Ukjend). 5. Dylan Thomas. 6. Ein katt.